50 jaar bijzondere wetten – 2022

Beschrijving

Auteur: Cannoot P., Moonen T., Riemslagh J.

Type werk:

Uitgever: Intersentia, Antwerpen - Gent - Cambridge 2021

Aantal pagina's: P. 285

Barcode: GT00010947

ISBN: 9789400012707

Beschikbaar: ja

Uitleeninformatie

Deel van:

Aantal exemplaren: 1

Uitleenbaar: Ja

Plaatskenmerk:

CONS 4 MOON 2021

Korte inhoud:

Inhoudstabel:

Over de auteurs

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . xi

Inleiding

Toon Moonen, Pieter Cannoot en Jonas Riemslagh . . . . . . . . . . . . . . . . . 1

I. Van de werking van de cultuurraden tot een voorstel van bijzondere

klimaatwet. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1

II. Aanpak en inhoud van het boek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5

A. De juridische techniek van de bijzondere wet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5

B. Doorwerking van de techniek in het grondwettelijk recht . . . . . . . . . . 7

III. De bijzondere wet en de zevende staatshervorming? . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10

DEEL I.

DE JURIDISCHE TECHNIEK VAN DE BIJZONDE

RE WET . . . . . . . . . . . . . 11

De functies van de bijzondere wet in het communautaire België

Toon Moonen en Benjamin Meeusen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13

I. Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13

II. De procedurele functies . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15

A. Deconstitutionaliseren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15

B. Verschansen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18

1. Een bipolaire, consociationalistische besluitvorming . . . . . . . . . 20

2. Samenlopende (grond)wetgevende meerderheden . . . . . . . . . . . . 25

III. De inhoudelijke functies . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29

A. Communautair verschanste aangelegenheden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30

1. De autonomie van de deelstaten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30

a. De bevoegdheden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30

b. De instellingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32

c. De fi

nanciering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34

2. De pacifi

catie van de nationale verhoudingen . . . . . . . . . . . . . . . . 34

a. Specifi

eke compromissen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34

b. De regeling van confl

icten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36

B. Louter gedeconstitutionaliseerde aangelegenheden . . . . . . . . . . . . . . . 37

IV. De functionele verhouding tussen de bijzondere wet en de Grondwet . . . 40

V. Welke toekomst voor de bijzondere wet? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47

Inhoud

vi

Intersentia

De bijzondere meerderheid als nieuwe staatsrechtelijke techniek:

een historische reconstructie

Pieter Cannoot en Sien Devriendt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55

I. Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55

II. De bijzondere meerderheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56

A. Wat is een ‘bijzondere’ meerderheid? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56

B. De bijzondere meerderheid als waarborg in communautaire

aangelegenheden. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59

1. De ‘harmoniëring’ van de betrekkingen tussen Neder-

landstaligen en Franstaligen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60

a. De taalwetgeving . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60

b. De vrees voor Franstalige minorisering, de culturele

autonomie en de opkomst van de bijzondere meerderheid . . . 63

i. De Politieke Werkgroep, de Driepartijencommissie

en de herzieningsverklaring van 1965 . . . . . . . . . . . . . . . 63

(a) De zoektocht naar bijzondere waarborgen voor

Franstaligen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63

(b) De bijzondere meerderheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68

(c) De alarmbelprocedure . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71

ii. De werkzaamheden van de constituante (1968-1970) . . . 74

2. De formulering van de bijzondere meerderheid: een

compromis

à la belg

e . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80

C. De alarmbelprocedure . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86

III. De eerste levensjaren van de bijzondere meerderheid (1970-1980) . . . . . . 88

A. De eerste staatshervorming . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90

B. Van de eerste naar de tweede staatshervorming . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92

IV. Besluit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

99

Bijzondere wetten: inhoud, wetgevingsproces en situering in de

hiërarchie der rechtsnormen

Bruno Seutin en Dylan Couck . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103

I. Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103

II. De totstandkoming van bijzondere wetten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 104

A. De inhoud van de bijzondere wet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 104

1. De grondwettelijke bepalingen en de wil van de grond-

wetgever . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 104

2. Een strikte scheiding tussen bijzondere en gewone wetten . . . . 105

3. Overeenstemming tussen de Grondwet en bijzondere wetten . . . 107

4. Delegaties aan de gewone wetgever . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109

B. Het redigeren van bijzonderemeerderheids bepalingen . . . . . . . . . . . 112

Inhoud

Intersentia

vii

C. De procedure voor de totstandkoming van een bijzonderemeer-

derheidswet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114

D. De situering in de hiërarchie der rechtsnormen . . . . . . . . . . . . . . . . . 117

III. Besluit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1

20

De toetsing van bijzondere wetten door het Grondwettelijk Hof: een

bijzondere toetsing

Luc Lavrysen en Jan Theunis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 123

I. Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 123

II. De toetsingsbevoegdheid van het Grondwettelijk Hof . . . . . . . . . . . . . . . 124

A. Toetsing aan bijzondere wetten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 124

B. Toetsing van bijzondere wetten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 126

III. De drempel van het belangvereiste voor het Grondwettelijk Hof . . . . . . 129

A. Velen voelen zich geroepen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 129

1. Bijzondere wetten inzake de derde staatshervorming . . . . . . . . 129

2. Bijzondere wetten inzake de vierde staathervorming . . . . . . . . . 130

3. Bijzondere wetten inzake de vijfde staatshervorming . . . . . . . . . 131

4. Een tussentijdse bijzondere wet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133

5. Bijzondere wetten inzake de zesde staatshervorming . . . . . . . . . 133

B. Weinigen zijn uitverkoren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134

C. Tussenconclusie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 137

IV. Andere remmende factoren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 137

A. Geen toetsing van de wijze waarop de bijzondere wetten tot

stand komen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 137

B. Geen toetsing aan door de grondwetgever gemaakte keuzes . . . . . . 139

V. De daadwerkelijke toetsing van bijzondere wetten in het

vernietigings contentieux . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 139

A. Het actief en passief kiesrecht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 140

1. Verkiezingen en eedafl

egging in het arrondissement Halle-

Vilvoorde . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 140

2. Lijstenverbinding voor de verkiezingen van het Brussels

Hoofdstedelijk Parlement . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 140

3. Vaste zetelverdeling voor de verkiezingen van het Brussels

Hoofdstedelijk Parlement . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141

4. Kiesdrempel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141

B. Bevoegdheidsverdeling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 142

1. Regionalisering van de bevoegdheid inzake lokale besturen . . 142

2. Bijzondere behandeling van de rand- en taalgrensgemeenten . . . 143

3. Verplicht eenvormige bevoegdheidsuitoefening t.a.v.

gemeenten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 144

4. Beperking van de bevoegdheid inzake lokale besturen voor

het Brussels Hoofdstedelijk Gewest . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 144

Inhoud

viii

Intersentia

5. Nieuwe benoemingsprocedure voor burgemeesters in de

randgemeenten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 145

6. Hoofdstedelijke gemeenschap van Brussel: overlegstructuur . . . 147

C. Werking van de instellingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 148

1. Vergadering van de Vlaamse Gemeenschapscommissie

(aanwijzing vijf extra leden) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 148

2. Verkiezing van de leden van de Brusselse Hoofdstedelijke

Regering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 149

3. Doorbreken van de dubbele meerderheid in het Brussels

Hoofdstedelijk Parlement en in de Verenigde Vergadering

van de Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie . . . . . . . 149

4. Samenstelling van de Senaat: de aanwijzing van gecoöp-

teerde senatoren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150

D. Tussenbesluit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 151

VI. De toetsing van bijzondere wetten in het prejudicieel contentieux . . . . . 152

VII. De incidentele toetsing van bijzondere wetten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 155

VIII. Besluit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

157

DEEL II.

DOORWERKING VAN DE TECHNIEK IN HET GRONDWETTELIJK

RECHT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

159

Bevoegdheidskwalifi

catie op basis van de Grondwet en bijzondere wetten:

tendensen en aanbevelingen

Jürgen Vanpraet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 161

I. Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 161

II. Bevoegdheidskwalifi

catie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 163

III. Een aantal beschouwingen bij de determinanten van de

bevoegdheids kwalifi

catie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 165

A. Omschrijving van de bevoegdheids verdelende regels . . . . . . . . . . . . 165

B. Bepalen van de relevante kenmerken van een rechtsnorm . . . . . . . . 169

C. Band tussen de norm en de bevoegdheids materie . . . . . . . . . . . . . . . 177

IV. Aanbevelingen vanuit de bevoegdheidskwalifi

catie voor een vol-

gende staatshervorming . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 182

A. Omschrijving van bevoegdheden: nood aan een ontvlechtings-

operatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 182

B. Band tussen een norm en de materie: wijziging voorwaarden

impliciete bevoegdheden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 184

C. Creëren van een mogelijkheid tot bevoegdheidsoverdracht

buiten Grondwet en bijzondere wetten om: overdracht van

materiële bevoegdheden via een samenwerkingsakkoord . . . . . . . . . 185

V. Besluit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 189

Inhoud

Intersentia

ix

Een ‘bijzondere’ bijzondere wet: de bijzondere wet op het

Grondwettelijk Hof

Joséphine Rebecca Moerman . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 191

I. Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 191

II. Historische evolutie van de bevoegd heden van het Grondwettelijk Hof . . . 192

A. Van onschendbaarheid van de wet naar Arbitragehof . . . . . . . . . . . . 192

B. Evolutie van de bevoegdheden van het Hof en wijziging van de

naam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 193

III. Waarom moest de wet op het Grond wettelijk Hof met een bijzon-

dere meerderheid worden aangenomen? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 196

IV. Jurisprudentiële uitbreidingen van de bevoegdheden van het Hof:

het Hof toont de weg aan de bijzondere wetgever . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 198

A. Handhaving van de gevolgen van een ongrondwettige norm bij

prejudiciële arresten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 198

B. Toetsing aan de federale loyauteit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 200

V. Wie mag/moet in het Grondwettelijk Hof zetelen? . . . . . . . . . . . . . . . . . . 202

VI. Besluit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 206

De bijzondere fi

nancieringswet: een niet weg te cijferen hoeksteen van

het Belgische federalisme

Jonas Riemslagh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 209

I. Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 209

II. De fi

nanciering van de deelstaten doorheen 50 jaar staatshervorming . . . 210

A. De (aanloop naar de) eerste staatshervorming . . . . . . . . . . . . . . . . . . 210

1. Een toenemende aandacht voor de fi

nanciering van de

deelstaten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 210

2. Het fi

nancieringsstelsel na de eerste staatshervorming . . . . . . . 213

B. De tweede staatshervorming: fi

scale autonomie en de gewone

wet van 9 augustus 1980 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 215

1. Belastingbevoegdheid voor de deelstaten in de Grondwet . . . . . 216

2. Het fi

nancieringsstelsel in de gewone wet van 9 augustus 1980 . . 216

3. Een tersluikse wijziging van de bevoegdheden: de wet van

5 maart 1984 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 220

C. De derde staatshervorming: verschansing van het fi

nancierings-

stelsel en de totstandkoming van de bijzondere fi

nancieringswet . . 221

1. De invoering van de bijzonderemeerderheidsvereiste . . . . . . . . 221

2. Het fi

nancieringsstelsel in de bijzondere fi

nancieringswet . . . . 223

D. De verdere evolutie van de bijzondere fi

nancieringswet . . . . . . . . . . 226

1. De vierde staatshervorming . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 226

2. De vijfde staatshervorming . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 228

3. De zesde staatshervorming . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 229

Inhoud

x

Intersentia

III. De draagwijdte van de bijzonderemeerderheidsvereiste . . . . . . . . . . . . . . 232

A. De basisregels van het fi

nancieringsstelsel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 232

B. Wat de bijzondere wetgever bepaalt, is verschanst . . . . . . . . . . . . . . . 236

IV. Enkele actuele knelpunten van de fi

nanciering en de bijzondere-

meerderheidsvereiste . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 240

A. De afb

akening van de belastbare materie: verknochtheid met de

heffi

ngsgrondslag en de vermindering van de materie . . . . . . . . . . . 241

1. De verknochtheid van de belastbare materie met de heffi

ngs-

grondslag . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 241

2. Maatregelen die de belastbare materie van een gewestelijke

belasting verminderen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 243

B. De verschansing van de personenbelasting . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 246

V. Besluit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 250

Kan België 200 in 2030 ook België 2.0 worden?

Een essay tussen

wetenschap en politiek

Johan Vande Lanotte en Tobias Mortier . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 253

I. Opzet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 253

II. Uitgangspunten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 253

A. De staat dreigt zijn inwoners te verliezen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 253

B. De bescherming van de mensenrechten is aan een nieuw hoofd-

stuk toe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 257

III. Een nieuwe staatsstructuur: een voudig, stabiel, participatief en

effi

ciënt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 259

A. Een nieuwe structuur: vier deelstaten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 259

1. Meer eenvoud in onze staatsstructuur: vier deelstaten . . . . . . . . 259

2. Wat met onderwijs in Brussel? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 261

B. Herschikken van de bevoegdheden: graag een grondige

voorbereiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 262

C. Stabiliteit garanderen: nieuwe verkiezin gen als afschrikking

en artikel 35 als stabilisator? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 269

1. Verkiezingen als afschrikking? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 269

2. Artikel 35 als stabilisator? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 271

D. Participatie verhogen: nieuwe methodes bieden perspectief,

maar we mogen er niet lichtzinnig mee omspringen . . . . . . . . . . . . . 273

E. Effi

ciëntieverhoging inbouwen en controleren: beleidsdoelstel-

lingen formuleren en publieke beleidsevaluatie organiseren . . . . . . 276

IV. Nieuwe mechanismen voor het afdwingen van mensenrechten . . . . . . . 278

V. Besluit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 283

Paginanummer

50 jaar bijzondere wetten – 2022

Beschrijving

Uitleeninformatie

Korte inhoud:

Inhoudstabel:

Nieuwe zoekopdracht