Het Hof van Cassatie als lichtbaken van het Belgische rechtsbestel – 2020

Beschrijving

Auteur: Van Der Haegen M.

Type werk: Monografie

Uitgever: Intersentia, Antwerpen 2020

Aantal pagina's: 560 p.

Barcode: GT00010087

ISBN: 9789400011922

Beschikbaar: ja

Uitleeninformatie

Deel van:

Aantal exemplaren: 1

Uitleenbaar: Ja

Plaatskenmerk:

PRO 1 HAEG 2020

Korte inhoud:

Inhoudstabel:

Intersentia

xiii

INHOUD

Voorwoord

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ix

Dankwoord

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . xi

Inleiding

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1

Onderzoeksdoelstelling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3

Status quaestionis

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6

Methodologie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

8

Rechtsdogmatiek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8

Empirie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8

Rechtsvergelijking. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9

Structuur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. 12

DEEL I

HET HOF VAN CASSATIE EEN LICHTBAKEN? . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15

Inleiding

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17

Hoofdstuk 1

Geschiedenis en evolutie van het cassatiemechanisme: van dienaar van

de wet tot vormgever van het recht

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19

1.1.

Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19

1.2. Het cassatiemechanisme als dienaar van hogere machten . . . . . . . . . . . . 20

1.2.1.

Het ancien régime: koninklijke autoriteit en parlementaire

ongehoorzaamheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20

1.2.2. De Franse Revolutie: oude wijn in nieuwe zakken . . . . . . . . . . . . 25

1.2.2.1. Continuïteit van het cassatiemechanisme . . . . . . . . . . . 25

1.2.2.2. Taak van de rechter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27

1.2.2.3.

Tribunal de cassation

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29

1.2.2.4. De diff

use positie van het

Tribunal de cassation

:

tussen wetgever en rechter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33

1.3. Het Hof van Cassatie geëmancipeerd: het ontstaan van een gezag-

hebbende cassatierechtspraak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40

1.3.1. De totstandkoming van een cassatierechtspraak . . . . . . . . . . . . . . 40

1.3.1.1. Motivering van de cassatiearresten . . . . . . . . . . . . . . . . 41

Persoonlijke kopie van ()

Inhoud

xiv

Intersentia

1.3.1.2. Publicatie van de cassatierechtspraak . . . . . . . . . . . . . . 43

1.3.1.3. Productievolume van de cassatierechter . . . . . . . . . . . . 44

1.3.2. Interpretatie van de wet door de cassatierechter . . . . . . . . . . . . . . 44

1.3.3. Het Hof van Cassatie als hoeder van het recht . . . . . . . . . . . . . . . . 48

1.3.3.1. De rechtspraak als rechtsbron . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48

1.3.3.1.1. Verval en afschaffi

ng van de faculta-

tieve

référé législatif

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48

1.3.3.1.2. Artikel 4 Code civil . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51

1.3.3.2. Uitbreiding van de cassatiecontrole . . . . . . . . . . . . . . . . 54

1.3.3.3. Verval en afschaffi

ng van de verplichte référé législatif. . 57

1.3.3.3.1. Frankrijk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58

1.3.3.3.2. België . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60

1.3.3.3.3. Betekenis van de bindende cassatie-

beslissing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62

1.4. De taak van het Hof van Cassatie vandaag . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65

1.4.1. Doelstellingen van het Hof . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65

1.4.2. Wijze waarop het Hof zijn taak uitoefent . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71

1.4.2.1. Vattingswijze van het Hof . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71

1.4.2.1.1. De procespartij als motor van de

cassatieprocedure . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72

1.4.2.1.2. Alternatieve vattingswijzen . . . . . . . . . . . . 74

1.4.2.2. Motiveringsstijl van het cassatiehof . . . . . . . . . . . . . . . . 75

1.5. Besluit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

76

Hoofdstuk 2

Het Hof van Cassatie als regelgever

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79

2.1. Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7

9

2.2. De cassatierechter en de wetgever . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79

2.2.1. Wetgever boven rechter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80

2.2.2. Wetgever en rechter als partners . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81

2.2.2.1. Evolutie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81

2.2.2.1.1. Noodzaak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81

2.2.2.1.2. Wettelijke zegen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84

2.2.2.1.3. Geen bevoegdheidsafb

akening . . . . . . . . . 87

2.2.2.2. Rechtsvormende taak van nabij bekeken . . . . . . . . . . . . 89

2.2.2.2.1. De Hoge Raad der Nederlanden . . . . . . . . 90

2.2.2.2.2. Het Belgische Hof van Cassatie . . . . . . . . . 96

2.2.2.3. Casus: de wrongful life-vorderingen in Neder-

land, België en Frankrijk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97

2.2.2.3.1. Frankrijk: de aff

aire

Perruche

. . . . . . . . . . . 99

2.2.2.3.2. Nederland: de zaak

Baby Kelly

. . . . . . . . . . 99

2.2.2.3.3. België . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100

Persoonlijke kopie van ()

Inhoud

Intersentia

xv

2.2.2.3.4. Analyse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102

2.2.3. Rechter boven de wetgever? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 104

2.2.3.1. Frankrijk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105

2.2.3.2. Nederland . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106

2.2.3.3. België . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107

2.2.4. Synthese . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110

2.3. Het Hof van Cassatie in een nationale en internationale complexe

rechtsorde . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113

2.3.1. De nationale rechtsorde . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113

2.3.1.1. Het Hof van Cassatie en de Raad van State . . . . . . . . . 114

2.3.1.2. Het Hof van Cassatie en het Grondwettelijk Hof . . . . 114

2.3.1.2.1. Inhoudelijke tegenstellingen . . . . . . . . . . . 116

2.3.1.2.2. Bevoegdheidsconfl

icten . . . . . . . . . . . . . . . 118

2.3.2. Supranationale rechtsorde: het EHRM . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 123

2.3.2.1. Rechtspraak van het EHRM . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 123

2.3.2.2. Wijzigingen aan de cassatieprocedure . . . . . . . . . . . . . 125

2.3.2.2.1. Tegenspraak in de cassatieprocedure . . . 125

2.3.2.2.2. Rol van het parket bij het Hof van

Cassatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 129

2.3.2.3. De cassatierechter tussen hamer en aambeeld . . . . . . 133

2.4. Besluit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1

37

Hoofdstuk 3

De waarde van een cassatiearrest

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 139

3.1

.

Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 139

3.2. Rechtsvinding en rechtsvorming . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 139

3.2.1. Rechtsvinding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 139

3.2.1.1. “Overtreding van de wet” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 140

3.2.1.1.1. Verbreding van de controle. . . . . . . . . . . . 140

3.2.1.1.2. Verdieping van de controle . . . . . . . . . . . . 145

3.2.1.2. Bronnen van wetsinterpretatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 148

3.2.2. Rechtsvorming . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 152

3.2.2.1. Wetsinterpretatie is rechtscreatie . . . . . . . . . . . . . . . . . 152

3.2.2.2. Metalegislatieve aard van de cassatierechtspraak . . . 158

3.3. De motivering van een cassatiearrest . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 163

3.3.1. Vorm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 163

3.3.2. Heteronoom karakter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 165

3.3.3. Beknoptheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 169

3.3.4. Discursieve bifurcatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 172

3.4. Het bindend karakter van een cassatiearrest . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 174

3.4.1. Artikel 6 Gerechtelijk Wetboek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 174

3.4.1.1. Oorspronkelijke betekenis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 174

Persoonlijke kopie van ()

Inhoud

xvi

Intersentia

3.4.1.2. Huidige betekenis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 176

3.4.2. De consensus van de juridische gemeenschap als oorzaak

en legitimatie van bindende cassatierechtspraak . . . . . . . . . . . . . 179

3.4.2.1. Samenwerking in de rechtsvorming . . . . . . . . . . . . . . . 179

3.4.2.1.1. Het cassatiehof is afh

ankelijk van de

feitenrechters . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 179

3.4.2.1.2. Feitenrechters zijn afh

ankelijk van

het cassatiehof . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 183

3.4.2.2. De consensus als bron van bindende rechtspraak . . . 184

3.4.2.3. Voorbeeld: de saga van de loondoorbetaling . . . . . . . 191

3.4.3. Relativiteit van de bindende kracht van cassatierechtspraak . . 193

3.4.3.1. Verzet van de feitenrechters . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 194

3.4.3.2. Omkeringen door het Hof van Cassatie . . . . . . . . . . . 195

3.4.3.2.1. Wat is een rechtspraakommekeer? . . . . . 195

3.4.3.2.2. Wanneer gaat het Hof om? . . . . . . . . . . . . 198

3.4.3.2.3. Hoe motiveert het Hof zijn omgaan? . . . 202

3.5. Dialoog tussen het Hof van Cassatie en de feitenrechters . . . . . . . . . . . . 203

3.5.1. Communicatie van feitenrechters naar het cassatiehof . . . . . . . 203

3.5.2. De diff

usie van een cassatiearrest. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 204

3.5.2.1. Binnen het geschil . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 204

3.5.2.2. Geschiloverstijgend . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 204

3.6. Besluit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20

8

Tussentijds besluit

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 211

DEEL II

EMPIRISCHE TOETSING . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 213

Inleiding

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 215

Hoofdstuk 4

De bekendmaking en motivering van omkeringen in de cassatierechtspraak

. . 217

4.1. Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 217

4.2. Methodologie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 218

4.2.1. Identifi

catie van rechtspraakwijzigingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 218

4.2.1.1.

Status quaestionis

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 219

4.2.1.2 Jaarverslag als bron . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 219

4.2.1.3. Nadelen van deze methode . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 221

4.2.2. Kenbaarheid en motieven: informatiebronnen . . . . . . . . . . . . . . 224

4.3. Achttien omkeringen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 226

4.3.1. Cass. 16 december 2003 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 226

4.3.1.1. Inhoud . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 226

Persoonlijke kopie van ()

Inhoud

Intersentia

xvii

4.3.1.2. Kenbaarheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 227

4.3.1.3. Motief . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 227

4.3.2. Cass. 16 september 2004 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 228

4.3.2.1. Inhoud . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 228

4.3.2.2. Kenbaarheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 228

4.3.2.3. Motief . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 228

4.3.3. Cass. 20 juni 2005 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 229

4.3.3.1. Inhoud . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 229

4.3.3.2. Kenbaarheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 230

4.3.3.3. Motief . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 230

4.3.4. Cass. 22 september 2005 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 231

4.3.4.1. Inhoud . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 231

4.3.4.2. Kenbaarheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 232

4.3.4.3. Motief . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 232

4.3.5. Cass. 22 februari 2006 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 232

4.3.5.1. Inhoud . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 232

4.3.5.2. Kenbaarheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 233

4.3.5.3. Motief . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 233

4.3.6. Cass. 21 april 2006 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 233

4.3.6.1. Inhoud . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 233

4.3.6.2. Kenbaarheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 234

4.3.6.3. Motief . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 234

4.3.7. Cass. 23 juni 2006 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 235

4.3.7.1. Inhoud . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 235

4.3.7.2. Kenbaarheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 235

4.3.7.3. Motief . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 235

4.3.8. Cass. 29 september 2006 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 236

4.3.8.1. Inhoud . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 236

4.3.8.2. Kenbaarheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 237

4.3.8.3. Motief . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 237

4.3.9. Cass. 24 juli 2007. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 238

4.3.9.1. Inhoud . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 238

4.3.9.2. Kenbaarheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 239

4.3.9.3. Motief . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 239

4.3.10. Cass. 7 april 2008 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 240

4.3.10.1. Inhoud . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 240

4.3.10.2. Kenbaarheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 240

4.3.10.3. Motief . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 241

4.3.11. Cass. 15 oktober 2009 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 241

4.3.11.1. Inhoud . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 241

4.3.11.2. Kenbaarheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 242

4.3.11.3. Motief . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 242

Persoonlijke kopie van ()

Inhoud

xviii

Intersentia

4.3.12. Cass. 11 juni 2013 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 243

4.3.12.1. Inhoud . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 243

4.3.12.2. Kenbaarheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 244

4.3.12.3. Motief . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 244

4.3.13. Cass. 11 september 2014 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 244

4.3.13.1. Inhoud . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 244

4.3.13.2. Kenbaarheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 245

4.3.13.3 Motief . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 246

4.3.14. Cass. 12 juni 2015 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 246

4.3.14.1. Inhoud . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 246

4.3.14.2. Kenbaarheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 247

4.3.14.3. Motief . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 248

4.3.15. Cass. 29 september 2016 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 249

4.3.15.1. Inhoud . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 249

4.3.15.2. Kenbaarheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 249

4.3.15.3. Motief . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 250

4.3.16. Cass. 3 april 2017 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 250

4.3.16.1. Inhoud . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 250

4.3.16.2. Kenbaarheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 251

4.3.16.3. Motief . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 252

4.3.17. Cass. 11 december 2017 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 252

4.3.17.1. Inhoud . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 252

4.3.17.2. Kenbaarheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 253

4.3.17.3. Motief . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 253

4.3.18. Cass. 14 december 2017 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 254

4.3.18.1. Inhoud . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 254

4.3.18.2. Kenbaarheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 255

4.3.18.3. Motief . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 255

4.4. Kenbaarheid van de ommekeer: analyse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 256

4.5. Motieven van de ommekeer: analyse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 261

4.5.1. Externe gebeurtenissen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 262

4.5.2. Uitblijven van rechtsvrede . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 262

4.5.3. Gewijzigde sociale context . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 263

4.5.4. Rechtzetten vergissing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 264

4.6. Nood aan een breder onderzoek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 265

4.7. Besluit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2

69

Hoofdstuk 5

De volgzaamheid van de feitenrechter

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 271

5.1. Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 271

5.2. Doelstelling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 271

5.3. Methodologie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 272

5.4. Resultaten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 275

Persoonlijke kopie van ()

Inhoud

Intersentia

xix

5.4.1. De opdracht van het Hof van Cassatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 275

5.4.2. Bronnen van rechtsvinding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 276

5.4.3. Mening omtrent het Hof van Cassatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 278

5.4.4. De volgzaamheid ten opzichte van de cassatierechtspraak . . . . 280

5.5. Analyse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 282

5.6. Besluit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28

3

Tussentijds besluit

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 285

DEEL III

DOELTREFFENDE EN DOELMATIGE RECHTSVORMING. . . . . . . . . . . . 287

Inleiding

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 289

Hoofdstuk 6

Doeltreff

ende rechtsvorming: motivering van de cassatiearresten

. . . . . . . . 291

6.1. Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 291

6.2. Gebreken in de huidige motiverings stijl . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 291

6.2.1. De huidige motiveringsstijl samengevat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 292

6.2.2. Mening van feitenrechters . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 294

6.2.3. Gebreken van de heteronome motiveringsstijl . . . . . . . . . . . . . . . 295

6.2.3.1. Retroactiviteit van de cassatierechtspraak . . . . . . . . . 295

6.2.3.2. Het isolement van een cassatiearrest . . . . . . . . . . . . . . 301

6.2.4. Gebreken van de discursieve bifurcatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 303

6.2.4.1. Authenticiteit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 304

6.2.4.2. Onmiddellijkheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 308

6.2.4.3. Mogelijkheid tot kennisname . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 309

6.2.5. Synthese . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 311

6.3. Motivering van de cassatiearresten en artikel 6 EVRM . . . . . . . . . . . . . . 311

6.3.1. De beknopte motivering van het Franse Hof van Cassatie . . . . 312

6.3.2. Motivering van omgaan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 313

6.3.3. Synthese . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 315

6.4. De motiveringsstijl van de Nederlandse en Franse cassatie rechter . . . . 315

6.4.1. Nederland . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 316

6.4.1.1. Evolutie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 316

6.4.1.2. Vorm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 318

6.4.1.3. Autonome motivering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 320

6.4.1.4. Brede motivering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 325

6.4.1.5. Geen motivering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 334

6.4.1.6. Drie voorbeelden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 337

6.4.1.6.1. Arrest

Baby Kelly

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 338

6.4.1.6.2. Hoge Raad 1 december 2017 . . . . . . . . . . . 341

6.4.1.6.3. Hoge Raad 17 april 2018 . . . . . . . . . . . . . . 345

Persoonlijke kopie van ()

Inhoud

xx

Intersentia

6.4.2. Frankrijk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 347

6.4.2.1. Evolutie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 347

6.4.2.2. Traditionele stijl . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 349

6.4.2.3. De eerste barsten: het omgaan van het Hof . . . . . . . . . 355

6.4.2.3.1. Temporele moduleringen . . . . . . . . . . . . . 355

6.4.2.3.2. Motivering van omgaan . . . . . . . . . . . . . . 357

6.4.2.4. Nieuwe stijl . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 360

6.4.2.4.1. Vorm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 361

6.4.2.4.2. Inhoud . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 363

6.4.2.5. Geen motivering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 368

6.4.2.6. Vier voorbeelden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 371

6.4.2.6.1. Arrest

Perruche

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 371

6.4.2.6.2. Cass. (FR) 22 maart 2016 . . . . . . . . . . . . . . 372

6.4.2.6.3. Cass. (FR) 24 februari 2017 . . . . . . . . . . . . 374

6.4.2.6.4. Cass. (FR) 4 oktober 2019 . . . . . . . . . . . . . 376

6.4.3. Synthese . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 380

6.5. Besluit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3

82

Hoofdstuk 7

Doelmatige rechtsvorming: cassatie in het belang van de wet en de

prejudiciële procedure

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 387

7.1. Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 387

7.2. Cassatie in het belang van de wet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 388

7.2.1. Frankrijk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 389

7.2.2. Nederland . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 391

7.2.3. België . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 393

7.2.4. Synthese . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 396

7.3. Prejudiciële procedure . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 396

7.3.1. Frankrijk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 397

7.3.1.1. Oorsprong . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 397

7.3.1.2. Wettelijke bepalingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 398

7.3.1.3. Voorwaarden voor het stellen van een vraag . . . . . . . 399

7.3.1.4. Procedure . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 403

7.3.1.4.1. Het stellen van een prejudiciële vraag . . . 403

7.3.1.4.2. Het beantwoorden van een prejudi-

ciële vraag . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 404

7.3.1.4.3. Procedure na beantwoording van de

prejudiciële vraag . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 407

7. 3 .1. 5 . D e

avis spontanés

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 407

7.3.1.6. Evaluatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 408

7.3.1.7. Voorbeelden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 410

7.3.1.7.1. Avis 22 september 2014 . . . . . . . . . . . . . . . 410

Persoonlijke kopie van ()

Inhoud

Intersentia

xxi

7.3.1.7.2. Avis 6 april 2018 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 412

7.3.2. Nederland . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 415

7.3.2.1. Oorsprong . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 415

7.3.2.2. Wettelijke bepalingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 416

7.3.2.3. Voorwaarden voor het stellen van een prejudi-

ciële vraag . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 416

7.3.2.4. Procedure . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 420

7.3.2.4.1. Het stellen van een prejudiciële vraag . . . 421

7.3.2.4.2. Het beantwoorden van een prejudi-

ciële vraag . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 422

7.3.2.4.3. Procedure na beantwoording van de

prejudiciële vraag . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 428

7.3.2.5. Evaluatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 428

7.3.2.6. Voorbeelden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 431

7.3.2.6.1. Bewijsbeslag . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 432

7.3.2.6.2. Alleenstaande ouderkop . . . . . . . . . . . . . . 434

7.3.3. België . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 436

7.3.3.1. Wetsvoorstellen voor een algemene prejudiciële

bevoegdheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 436

7.3.3.2. Prejudiciële bevoegdheid in het mededingingsrecht . . 438

7.3.3.2.1. Oorsprong en wettelijke bepalingen . . . . 438

7.3.3.2.2. Voorwaarden voor het stellen van een

prejudiciële vraag . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 438

7.3.3.2.3. Procedure . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 439

7.3.3.2.4. Evaluatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 441

7.3.4. Synthese . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 441

7.4. Besluit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44

3

Hoofdstuk 8

Naar een doelmatige en doeltreff

ende rechtsvorming in het Belgische

Hof van Cassatie

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 445

8.1. Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 445

8.2. Nieuwe motiveringsstijl . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 446

8.2.1. Mening van feitenrechters . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 446

8.2.2. Een transparante motiveringsstijl . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 448

8.2.2.1. Wat, waarom en wanneer? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 448

8.2.2.2. Hoe? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 454

8.2.2.2.1. Communiceren met de wetgever . . . . . . . 455

8.2.2.2.2. Verwijzen naar eerdere arresten . . . . . . . 456

8.2.2.2.3. Veruitwendigen van autonome

rechtsvinding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 459

8.2.2.2.4. Minderheidsopvattingen bekend-

maken? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 460

Persoonlijke kopie van ()

Inhoud

xxii

Intersentia

8.2.3. Synthese . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 463

8.3. Nieuwe manieren van rechtsvorming . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 464

8.3.1. Algemene prejudiciële procedure . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 466

8.3.1.1. Mening van feitenrechters . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 466

8.3.1.2. Krachtlijnen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 472

8.3.1.3. Procedure . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 474

8.3.1.3.1. Het stellen van een prejudiciële vraag . . . 474

8.3.1.3.2. Het beantwoorden van een prejudi-

ciële vraag . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 477

8.3.1.3.3. Procedure na beantwoording van de

prejudiciële vraag . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 480

8.3.2. Herwaardering van de cassatie in het belang van de wet . . . . . . 481

8.3.2.1. Uitbreiding van de toepassingsmogelijkheden . . . . . . 481

8.3.2.2. Betere informatiedoorstroming . . . . . . . . . . . . . . . . . . 482

8.3.2.3. Procedure . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 482

8.3.3. Buiten de lijnen van een cassatiemiddel kleuren . . . . . . . . . . . . . 482

8.4. Flankerende hervormingsvoorstellen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 485

8.4.1. Wijziging van de cassatiegronden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 485

8.4.2. Een nieuwe rol voor het parket . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 488

8.4.2.1. Meerwaarde van de tussenkomst van het parket . . . . 488

8.4.2.2. Twee hervormingspistes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 490

8.4.2.2.1. Advocaat-generaal als raadsheer-

verslaggever . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 491

8.4.2.2.2. Advocaat-generaal als volwaardige

amicus curiae

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 493

8.4.3.

Amici curiae

in de cassatieprocedure . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 496

8.4.4. Versterking van de dialoog tussen het cassatiehof en de

feitenrechters . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 499

8.4.4.1. Een gediff

erentieerde diff

usie van arresten . . . . . . . . . 499

8.4.4.1.1. De Franse praktijk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 500

8.4.4.1.2. Een voorbeeld voor België . . . . . . . . . . . . . 502

8.4.4.2. Nieuwe communicatievormen met feitenrechters . . . 504

8.4.5. Organisatorische hervorming . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 505

8.4.5.1. Zetelen in gemengde kamers . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 505

8.4.5.2. Brede instroom . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 508

8.5. Besluit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50

9

Tussentijds besluit

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 511

Algemeen besluit

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 513

Naschrift

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 517

Bibliografi

e

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 521

Paginanummer

Het Hof van Cassatie als lichtbaken van het Belgische rechtsbestel – 2020

Beschrijving

Uitleeninformatie

Korte inhoud:

Inhoudstabel:

Nieuwe zoekopdracht