Inhoudstabel:

  • Woord vooraf V Deel 1. Inleidende beschouwingen 1 I. Intro 1 II. Onderzoekskader 6 A.Kernbegrippen 6 1. Alternative dispute resolution (ADR) 6 1.1. Oplossings- & beslechtingsmethoden 7 1.2. Gerechtelijk & buitengerechtelijk aanbod 8 2. Bemiddeling 9 2.1. Omschrijving & kenmerken 9 2.2. Stijlen 12 2.3. Onderscheid met andere oplossingsmethoden 13 3. Gerechtelijke bemiddeling 18 4. Verwijzen naar bemiddeling 20 B. Aanleiding voor het onderzoek 20 1. Toegenomen aandacht voor bemiddeling en het huidig wette- lijk kader 20 2. Het verwachte resultaat blijft echter uit 23 3. Bemiddelingsparadox 26 C. Onderzoeksvraag en doelstellingen 29 III. Onderzoeksmethoden 31 A.Algemene toelichting 31 1. Juridisch & sociaal-wetenschappelijk onderzoek 31 2. Bevraging van professionele actoren 32 2.1. Erkende bemiddelaars 34 2.2. Magistraten 35 2.3. Advocaten 35 2.4. Notarissen 36 3. Juridische analyse 36 B. Kwalitatief onderzoek 36 1. Selectie van de onderzoekseenheden 38 1.1. Individuele interviews 38 1.2. Focusgroepen 40 2. Het gesprek 42 2.1. Semigestructureerd verloop 42 2.2. Verwerking 43 Gerechtelijk.indb 7 8/05/18 09:08 VIII INHOUDSTAFEL C. Kwantitatief onderzoek 43 1. Totale onderzoekspopulatie 44 2. Responsgroep 45 2.1. In beeld 45 2.2. Representativiteit 49 3. Praktische werkwijze 50 3.1. Testronde & vertaling 51 3.2. Verzending 52 3.3. Verwerking 53 IV. Tussenconclusie 53 Deel 2. Sociaal-wetenschappelijk onderzoek 55 I. Gerechtelijke bemiddeling: stand van zaken 55 A.Het kwalitatief onderzoek 55 1. Positieve onwikkelingen 55 1.1. Bemiddeling als hype 56 1.2. Tevredenheid en succes 57 2. Niettemin… beperkt gebruik 58 2.1. Gerechtelijke vs. buitengerechtelijke bemiddeling 58 2.2. Evoluties in diverse sectoren 59 3. Professionele doorverwijzing verloopt niet optimaal 62 3.1. Advocaat-verwijzer 63 3.2. Notaris-verwijzer 64 3.3. Rechter-verwijzer 64 4. Gebrek aan kennis 66 5. Vergelijking met evoluties in Nederland 68 B. Het kwantitatief onderzoek 71 1. Stand van zaken 72 1.1. Nood aan verwijzing? 72 1.2. Frequentie van het verwijzingsgedrag 74 2. Factoren die het verwijzingsgedrag beïnvloeden 76 2.1. Fase verwijzing: justitieel/prejustitieel 76 2.2. Sector waarin men werkzaam is 78 2.3. Kennis van/ervaring met bemiddeling 80 2.4. Beeld van justitie & bemiddeling 83 3. Ervaring met bemiddeling en tevredenheid 85 C. Tussenconclusie 88 II. Potentieel van gerechtelijke bemiddeling 89 A.Het kwalitatief onderzoek 90 1. Onduidelijke rolverdeling juridische actoren/bemiddelaar 90 Gerechtelijk.indb 8 8/05/18 09:08 IX INHOUDSTAFEL 1.1. Advocaat & bemiddeling 90 1.2. Magistraat & bemiddeling 92 1.3. Notaris & bemiddeling 95 2. Bijzondere uitdaging: bemiddeling in rechtszaken 96 2.1. Geen uniforme beoordelingscriteria 96 2.2. Bemiddeling in rechtszaken, te laat? 98 2.3. Escalatie van conflicten 100 2.4. Eerdere regelingspogingen 102 B. Het kwantitatief onderzoek 104 1. Percepties omtrent de tussenkomst van een bemiddelaar 104 1.1. T.o.v. taak jurist 104 1.2. Meerwaarde tussenkomst bemiddelaar 107 2. Perceptie omtrent de bemiddelbaarheid 109 2.1. Van rechtszaken 109 2.2. Op basis van conflictkenmerken 111 C. Tussenconclusie 112 III. Juridische bezwaren 113 A.Het kwalitatief onderzoek 114 1. Knelpunten bij doorverwijzing door de rechter 114 1.1. De toegang tot de rechter 114 1.2. Invloed op commitment 116 2. Aandachtspunten voor het verloop van de bemiddeling 118 2.1. Meer rechtsbescherming en -waarborgen via rechtspraak? 118 2.2. Draagwijdte vertrouwelijkheid 120 2.3. Draagwijdte vrijwilligheid 122 3. Het belang van (juridische) bijstand in bemiddeling 124 3.1. Via de bemiddelaar 125 3.2. Via de advocaat 134 3.3. Via de rechter bij homologatie 137 B. Het kwantitatief onderzoek 138 1. Percepties omtrent de rechter als professionele doorverwijzer 138 1.1. Bemiddelingsvoorstel van de rechter, dwang? 139 1.2. Potentiële neveneffecten 141 2. Bemiddeling & toegang tot de rechter 143 3. Rechtsbescherming en trajectwaarborgen 146 3.1. Keuze gerechtelijke geschillenbeslechting/bemiddeling 146 3.2. Verplichte vormen van bemiddeling 149 3.3. Vertrouwelijkheid & verslaggeving 152 4. Percepties omtrent de (juridische) bijstand 155 4.1. Kwaliteit van het bemiddelingsakkoord 156 4.2. Effecten van juridische bijstand 156 4.3. Verwachtingen t.a.v. erkende bemiddelaar 159 4.4. Draagwijdte toetsing rechter 169 C. Tussenconclusie 170 Gerechtelijk.indb 9 8/05/18 09:08 X INHOUDSTAFEL IV. Praktische bezwaren 175 A.Het kwalitatief onderzoek 175 1. Ruimte voor verbetering 175 1.1. Opleiding & tools verwijzers 176 1.2. Extra voorzieningen in gerechten 177 1.3. Innovaties in rechterlijk ambt? 179 2. Kosten bemiddeling 182 2.1. Praktisch bezwaar in de justitiële fase 182 2.2. Gebrek aan transparantie 183 2.3. Financiële opbrengst voor bemiddelaar 184 2.4. Financiële stimuleringsmaatregelen 185 B. Het kwantitatief onderzoek 188 1. Praktische problemen bij de gerechtelijke bemiddeling 189 1.1. Perceptie voor- en nadelen 189 1.2. Problemen potentiële verwijzers 191 1.3. Problemen erkende bemiddelaars 194 2. Nood aan ondersteuning i.h.v. magistraten 196 3. Percepties omtrent de kosten 198 3.1. Kostprijs gerechtelijke bemiddeling 198 3.2. Animo voor financiële incentives 203 C. Tussenconclusie 204 V. Besluit & perspectieven voor verder juridisch onderzoek 207 Deel 3 – Juridische analyse 211 I. Parameters voor een faciliterend juridisch kader 211 A.Grondslagen van het normatief kader 212 1. Gerechtelijke bemiddeling in het Ger.W. 212 2. Evoluties sinds 2005 216 2.1. Beleid & justitieplan minister Geens 216 2.2. Bemiddeling & potpourri’s 220 2.3. Ministerieel besluit 19 juli 2016 222 2.4. Toekomstmuziek: wetsontwerp 5 februari 2018 223 3. Evaluatie: gebrek aan heldere & brede visie 224 B. Good dispute resolution policy 228 1. Menselijk welzijn 229 1.1. Perspectief van de conflictpartijen 229 1.2. Multidisciplinaire benadering 233 2. Zelfbeschikkingsrecht 236 2.1. Autonome trajectkeuzes 237 2.2. Verantwoordelijkheid 238 Gerechtelijk.indb 10 8/05/18 09:08 XI INHOUDSTAFEL 3. Efficiënte trajectkeuze 239 3.1. Diversiteit 239 3.2. Transparantie 242 3.3. Bijdrage van juristen 244 4. Evenwaardigheid 247 4.1. Elk traject evenwaardig 247 4.2. Kwaliteit staat voorop 251 5. Toegankelijkheid 254 5.1. Toegang tot gerechtigheid 254 5.2. Objectieve en subjectieve maatstaven 257 5.3. Ruimere invulling toegang tot de rechter 260 C. Tussenconclusie 262 II. Professionele doorverwijzing vanuit justitie 266 A.Analyse van het normatief kader 266 1. De huidige situatie: relevante procedureregels 267 1.1. Rechtsgrond voor doorverwijzing 267 1.2. Extra voorzieningen in familiale zaken 268 2. Knelpunten in het doorverwijssysteem 270 2.1. Initiatief conflictpartijen: gebrek aan onthaal, informatie en sensibilisering 270 2.2. Initiatief rechter: fundamentele en praktische overwegin- gen 279 2.3. Evaluatie: suboptimale toegangswegen 294 3. De lege ferenda: wijzigingen op til? 295 B. Quo vadis? Aspiraties en denkpistes 299 1. Globale doelstellingen & referentiekader 299 2. Theoretische & praktische voorbeelden 300 2.1. Multi-door courthouse 301 2.2. Doorverwijzing in Nederland: mediation naast rechtspraak 307 2.3. Het idee van een multidisciplinair loket in België 309 2.4. Pilootprojecten in ons land 311 3. Evaluatie: uniform doorverwijssysteem nodig 314 C. Optimalisatie van de doorverwijzing 315 1. Meer participatie van partijen bij trajectkeuze 316 1.1. Participatief multi-door justitiemodel 316 1.2. Ook participatie aan ontwerp & opvolging 318 1.3. Voldoende draagvlak creëren 320 2. Onthaal in de justitiële fase optimaliseren 322 2.1. Automatische trajectbegeleiding 322 2.2. In een vroege fase 326 2.3. Nood aan wettelijke grondslag? 328 3. Duidelijk en gestructureerd verloop 329 3.1. Intake & informatie 329 3.2. Wachtperiode 331 3.3. Opvolging 332 Gerechtelijk.indb 11 8/05/18 09:08 XII INHOUDSTAFEL 4. Professionele trajectbegeleiders 334 4.1. (Autoriteits)neutrale dienst 334 4.2. Kennis en vaardigheden 336 5. Optimalisatie van het aanbod 338 5.1. Nood aan flexibiliteit en evaluatie 338 5.2. Verkenning van nieuwe trajecten 340 5.3. Transparant aanbod 344 D.Evenwichtige verhoudingen tussen justitie & ADR 345 1. Verhouding gerechtelijke/buitengerechtelijke conflictoplossing 346 1.1. Doorverwijzing & geïntegreerd breed onthaal 346 1.2. Bestaanswaarde buitengerechtelijk én gerechtelijk aan- bod ADR 349 1.3. Geen doorgedreven juridisering van het gerechtelijk aan- bod ADR 351 1.4. ‘Red flags’: zaken bestemd voor rechtspraak 352 2. Herevaluatie rol van de rechter 355 2.1. Terug naar de kerntaak? 355 2.2. Rechter, blijf bij je leest! 359 2.3. Herwaardering van het belang van rechtspraak 364 2.4. Rechter houdt ook toezicht en faciliteert in justitie 2.0 366 E. Tussenconclusie 368 III. Dwingende aanpak & toegang tot de rechter 372 A.Naar een meer verplicht karakter? 374 1. Verplichting in many shapes and sizes 374 2. Huidige situatie bij ons: vrijwilligheid in de ruimste vorm 378 3. Recente evoluties 383 3.1. Verplichting, gespreksonderwerp in het wetgevend debat 383 3.2. Push magistratuur, de facto discretionaire verwijzing 389 3.3. De lege ferenda: wijzigingen op til? 391 4. Draagvlak voor verplichte bemiddeling 393 4.1. België: bevindingen uit het sociaal-wetenschappelijk on- derzoek 393 4.2. Europa: rebooting-studie 394 5. Evaluatie: dwang, onmiskenbaar reeds aanwezig in de praktijk 397 B.Juridische ruimte voor dwingende maatregelen 398 1. Europa laat open deur naar verplichting 398 2. Het recht op toegang tot de rechter als grens 401 2.1. Het recht op toegang tot de rechter toegelicht 402 2.2. Geen ongelimiteerd recht: de toetsingscriteria 407 2.3. Europese rechtspraak: ADR, dwang en toegang tot de rechter 409 4. Samengevat: ruimte binnen duidelijke grenzen 416 C. Bemiddeling en dwang in justitie 2.0: aanbevelingen 417 Gerechtelijk.indb 12 8/05/18 09:08 XIII INHOUDSTAFEL 1. Wenselijkheid van dwang bij het promoten van bemiddeling in de justitiële context 418 1.1. De wetenschap brengt voorlopig geen soelaas 418 1.2. Motieven voor een dwingendere aanpak 421 1.3. Knelpunten bij het toepassen van dwang 428 1.4. Conclusie: keuze voor vergaande autonomie en proporti- onele mate van dwang 435 2. Verplichte deelname aan trajectbegeleiding 441 2.1. Verplichte screening en informatie als verantwoorde keuze 441 2.2. Voorstel van de trajectbegeleider in subsidiaire orde 445 2.3. Omvang en gevolgen van de verplichtingen 449 3. Het gebruik van financiële maatregelen 457 D.Tussenconclusie 461 IV. Rechtsbescherming & trajectwaarborgen 464 A.Kwaliteit van de bemiddelaar 466 1. Huidige situatie 466 1.1. Erkenning van bemiddelaars 467 1.2. Toezicht door de Federale Bemiddelingscommissie 469 1.3. Onpartijdigheid & onafhankelijkheid 471 2. Knelpunten 471 2.1. Bijkomende beroepseisen nodig? 472 2.2. Kritiek op het huidig institutioneel kader 472 3. Aanbevelingen 473 3.1. Kwaliteitsnormen, terrein bij uitstek voor zelfregulering 473 3.2. Aandachtspunten bij zelfregulering 478 3.3. Meer daadkracht voor de Federale Bemiddelingscom- missie 487 4. Schematisch overzicht 494 B. Kwaliteit van het trajectverloop 495 1. Huidige situatie 496 1.1. Het principe van de vrijwilligheid 496 1.2. Het principe van de vertrouwelijkheid 497 1.3. Overige garanties voor het eerlijk verloop 499 2. Knelpunten 502 2.1. Directieve houding in hoofde van de bemiddelaar 502 2.2. Misbruik van de vertrouwelijkheid 504 2.3. Onvoldoende (duidelijke) garanties voor het eerlijk ver- loop 505 3. Aanbevelingen 507 3.1. Vermijden van dwang in de bemiddeling 507 3.2. Versoepeling van het vertrouwelijkheidsprincipe 518 3.3. Bijkomende waarborgen voor het eerlijk verloop 525 4. Schematisch overzicht 535 Gerechtelijk.indb 13 8/05/18 09:08 XIV INHOUDSTAFEL C. Kwaliteit van de uitkomst 537 1. Huidige situatie 537 1.1. Bescherming van publieke en familiale belangen 537 1.2. Juridische kwaliteit van het akkoord 542 2. Knelpunten 545 2.1. Beperking van het toepassingsgebied hindert de bemid- delingspraktijk 546 2.2. Hogere verwachtingen omtrent de toetsingsmogelijkhe- den van de rechter 547 2.3. Onvoldoende waarborgen voor de juridische kwaliteit van het akkoord 548 3. Aanbevelingen 550 3.1. Geen beperking van het toepassingsgebied, beter a priori screening 550 3.2. Beperkte uitbreiding van de toetsingsmogelijkheden van de rechter 556 3.3. Bijkomende waarborgen voor het recht op juridische bij- stand 563 4. Schematisch overzicht 573 D.Tussenconclusie 575 Deel 4. Eindbesluit 585 Bibliografie 597

Paginanummer

Nieuwe zoekopdracht

Search
Generic filters
Uitleenbaar
Ja
Nee
Jaartal
Filter by Type
Monografie
Reeks
Tijdschrift